Je wist waarschijnlijk al dat je mobiele telefoon niet zo’n gezonde invloed heeft op je leven: het haalt je uit het hier en nu en overspoelt je met overbodige prikkels.

Maar wist je dat het kijken naar je schermpje je ook letterlijk afsnijdt van je eigen, aangeboren gevoel van veiligheid?

De polyvagaaltheorie

Dat leg ik je graag uit aan de hand van een interessante theorie van professor Stephen Porges, een Amerikaanse psycholoog en neurowetenschapper. Hij lanceerde in de jaren ’90 de Polyvagaaltheorie, een baanbrekende theorie over de rol van de nervus vagus in ons gevoel van (on)veiligheid.

Neuroceptie: is alles veilig?

De nervus vagus is de langste zenuw in ons lichaam, en hij loopt vanaf de hersenstam via allerlei organen in het lichaam naar de buik. En deze zenuw speelt een belangrijke rol in wat Porges ‘neuroceptie’ noemt.

Neuroceptie is het afspeuren van de omgeving naar gevaar. Dat doen we continu. Nou ja, we doen het niet, het autonome zenuwstelsel doet het voor ons. Het is een onbewust proces waar we geen invloed op hebben. We zoeken continu naar signalen dat alles veilig is. En daarin speelt een belangrijke sociale component.

Co-regulatie: ontspannen is een sociaal proces

Wij mensen – en alle andere zoogdieren, want die hebben ook een nervus vagus – zijn voor ons gevoel van veiligheid afhankelijk van anderen. Als baby is dat bijvoorbeeld onze moeder: haar blik, het oogcontact, haar gezichtsuitdrukking en haar vriendelijke stem geven je als baby het signaal dat alles veilig is. En het is een wederzijds proces: de moeder wordt ook rustig van dit intieme, prettige contact met haar baby: ‘co-regulatie’ noemen we dat.

Samen tot rust komen

Als je voelt dat alles veilig is, activeert dat de ventrale tak van je nervus vagus: de tak die ervoor zorgt dat je in een toestand van ontspanning komt. Later in ons leven gaan ook andere mensen die kalmerende rol vervullen: vrienden, familie en geliefden. En het hoeven geen mensen te zijn, we kunnen ook co-reguleren met onze huisdieren! We hebben de ander dus echt nodig om ons veilig te voelen.

Je telefoon verhindert ontspanning

Je voelt het al aankomen: wanneer je ‘op je telefoon zit’, mis je dat gevoel van veiligheid en verbinding dat tot stand komt door oogcontact, stemgeluid en een vriendelijke gezichtsuitdrukking. Je bent compleet blind en doof voor die helende signalen.

Het resultaat: je voelt je niet goed, niet veilig, niet ontspannen. Sociale contacten zijn dus niet alleen leuk, maar vitaal voor ons fysieke en mentale welzijn. Dat is deels ook de reden dat veel mensen mentale problemen ontwikkelden tijdens de pandemie: ze voelden zich geïsoleerd en dat gaf een gevoel van onveiligheid. Sociale interactie is een levensbehoefte!

Tip

Deze tip lijkt misschien een open deur, maar hoe vaak ben je er eigenlijk maar half bij als je met iemand samen bent?

Leg je telefoon weg als iemand je aanspreekt. Kijk iemand echt aan en geef de ander je onverdeelde aandacht, ook al is het maar voor een paar momenten.

Voel wat er dan gebeurt.

Meer weten?

Wil je meer weten over de Polyvagaaltheorie, of wil je weten hoe je vrienden kunt worden met je zenuwstelsel? Kom dan naar de Dive Deeper op vrijdag 28 april in Utrecht door Gilleske.